Theo đánh giá từ Cục Trồng trọt thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, giá lúa đã có sự tăng cao kể từ cuối vụ hè thu năm 2023 cho đến thời điểm hiện tại. Để đảm bảo sự ổn định trong sản xuất lúa, các doanh nghiệp đã nâng cao cơ hội hợp tác với các hộ dân để mua và tiêu thụ lúa, đặc biệt tại các khu vực Duyên hải Nam Trung Bộ, Đông Nam Bộ và Tây Nguyên. Điều này đã giúp nông dân tại những vùng này có điều kiện sản xuất lúa một cách an tâm.
Thành Công Trong Sản Xuất Lúa: Sản Lượng Tăng Mạnh
Báo cáo từ Cục Trồng trọt đã cho thấy sự thuận lợi trong sản xuất lúa với việc tăng sản lượng lúa.
- Diện tích gieo trồng cho vụ hè thu năm 2023 tại các tỉnh thuộc Duyên hải Nam Trung Bộ, Đông Nam Bộ, và Tây Nguyên ước đạt 266.190 ha, tăng 1.860 ha so với mùa trước. Năng suất lúa ước đạt 60,42 tạ/ha, tăng 0,84 tạ/ha; sản lượng lúa ước đạt 1,61 triệu tấn thóc, tăng 34.000 tấn so với vụ hè thu năm 2022.
- Đối với mùa 2023, tổng diện tích gieo trồng lúa trên toàn vùng ước đạt 356.600 ha, với năng suất ước đạt 54,20 tạ/ha, tăng 1,31 tạ/ha; sản lượng lúa ước đạt 1,93 triệu tấn thóc, tăng 38.000 tấn so với mùa mùa 2022.
- Tổng cộng, diện tích gieo trồng lúa trên toàn khu vực Duyên hải Nam Trung Bộ, Đông Nam Bộ và Tây Nguyên cho năm 2023 ước đạt 1,028 triệu ha; năng suất lúa ước 60,24 tạ/ha, tăng 1,33 tạ/ha; sản lượng lúa ước đạt 6,2 triệu tấn thóc, tăng 130.000 tấn so với năm 2022.
Theo ông Nguyễn Như Cường, Cục trưởng Cục Trồng trọt, trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng ảnh hưởng rõ rệt, Cục đã đưa ra khuyến nghị cho các địa phương trong vùng tập trung sử dụng giống lúa ngắn ngày cho vụ hè thu và vụ mùa 2023. Cụ thể, khoảng 95% diện tích trồng lúa sẽ sử dụng các giống ngắn ngày như ANS1, ANS1399, BĐR27, Bắc Thịnh, Hưng Long 555, DT45, OM6976…
Ngoài ra, các giống lúa chất lượng cao và lúa thơm cũng được đề xuất để bổ sung vào cơ cấu giống như HT1, RVT, VD20, OM4900, OM5451, OM6162, OM7347, BC15… Ông Cường cho biết: “Sử dụng giống lúa ngắn ngày và cực ngắn ngày trong tình hình khô hạn và thiếu nước đã mang lại hiệu suất cao, giúp giảm tối thiểu 2 lần tưới nước (10-12 ngày)/vụ.
Ngoài việc sử dụng giống lúa thích hợp, Cục Trồng trọt đã cùng với các địa phương triển khai kế hoạch và giải pháp chỉ đạo sản xuất sớm hơn. Họ đã cân nhắc thời vụ gieo, xuống giống linh hoạt và phù hợp với từng tiểu vùng, tuỳ thuộc vào tình hình cụ thể của từng địa phương. Các vùng có đủ nước tưới sẽ tăng cường đầu tư hệ thống thâm canh, trong khi các vùng có nguy cơ thiếu nước vào cuối vụ đã thực hiện việc chuyển đổi cây trồng sang các loại cây tiêu tốn ít nước như ngô, lạc, vừng, rau, đậu, cỏ chăn nuôi, và nhiều cây khác.
Đáng chú ý, các tỉnh Duyên hải Nam Trung Bộ, Đông Nam Bộ và Tây Nguyên đã tích cực hưởng ứng chương trình giảm lượng hạt giống lúa gieo sạ do Bộ NNPTNT phát động và tiếp tục triển khai trong sản xuất lúa cho cả vụ hè thu và vụ mùa.
Kết quả cho thấy các hộ nông dân đã nhận thức về tầm quan trọng của việc giảm lượng giống lúa gieo sạ và dần thay đổi tập quán trồng lúa với mật độ thấp hơn. Các tỉnh đã tự quyết định xây dựng nhiều mô hình thử nghiệm với mục tiêu giảm lượng hạt giống lúa gieo sạ xuống còn 80kg/ha, và đã thu được những kết quả tích cực từ những mô hình này. Các kết quả này sẽ được lan truyền và tuyên truyền rộng rãi trong thời gian tới.
Đồng thời, nhiều tỉnh đã xây dựng các chương trình khen thưởng và tuyên dương cá nhân cũng như tập thể thực hiện tốt chương trình giảm lượng giống lúa gieo sạ. Các chương trình này khuyến khích nông dân thực hiện giảm lượng giống lúa gieo sạ xuống mức trung bình là 80kg/ha để ứng dụng trong sản xuất lúa thuần. Sở NNPTNT các tỉnh đang tiếp tục triển khai và vận động tuyên truyền cho nông dân thực hiện tiến bộ kỹ thuật “1 phải, 5 giảm.”
Tuy nhiên, ông Cường lưu ý rằng, còn một số địa phương chưa thể hiện sự quan tâm và chỉ đạo quá trình giảm lượng hạt giống lúa gieo sạ trên một đơn vị diện tích, dẫn đến sự chậm trễ trong việc giảm lượng giống lúa gieo sạ. Sự tiến bộ kỹ thuật trong canh tác để giảm giá thành sản xuất lúa và các cây trồng khác cũng chưa được áp dụng mạnh mẽ.
Thúc Đẩy Ưu Tiên Sử Dụng Giống Lúa Ngắn Ngày
Theo Cục Trồng trọt, kế hoạch mùa vụ đông xuân 2023 – 2024 cho toàn vùng Duyên hải Nam Trung Bộ, Đông Nam Bộ và Tây Nguyên được ước tính như sau: tổng diện tích dự kiến là 406,000 ha, với năng suất trung bình là 65,70 tạ/ha, tăng 0,27 tạ/ha so với vụ trước, và tổng sản lượng dự kiến đạt 2,67 triệu tấn thóc.
Để thực hiện kế hoạch này, Cục Trồng trọt đề nghị cho các tỉnh và thành phố tập trung vào đánh giá mùa sản xuất, cân nhắc việc cung cấp nước tưới và khả năng tận dụng nguồn nước bổ sung. Điều này đòi hỏi việc chỉ đạo sản xuất trung tâm và tập trung vào việc canh tác đúng lịch thời vụ, cùng với việc gia tăng thâm canh.
Các khu vực có nguy cơ hạn hán hoặc thiếu nước cho sản xuất nên xem xét chuyển từ mô hình sản xuất 3 vụ hàng năm sang mô hình 2 vụ, hoặc điều chỉnh lịch trồng lúa để tránh hạn, mặn, và áp dụng kỹ thuật canh tác để giảm tác động của hạn hán và mặn lên việc sản xuất lúa. Đồng thời, khuyến khích việc chuyển đổi các khu vực đang gặp khó khăn về nước sang trồng cây trồng cạn ngắn ngày để cải thiện hiệu quả sản xuất và tiết kiệm nước.
Về lịch trình trồng, Cục Trồng trọt đề xuất rằng các khu vực tập trung nguồn nước nên bắt đầu gieo sạ vào đầu tháng 12 năm 2023 (cố gắng không trễ quá ngày 10/1/2024) và thu hoạch trước ngày 30/4/2024. Các khu vực không có nguồn nước tươi cần gieo sớm hơn, trong khoảng từ tháng 12/2023, với tỷ lệ chiếm khoảng 10-15% của tổng diện tích trồng lúa. Các vùng trũng nước thoát chậm cần gieo sạ trước ngày 10/1/2024, còn những khu vực nước thoát rất chậm sau ngày 10/1/2024 thì có thể gieo mạ cấy để rút ngắn thời gian sinh trưởng, đồng thời đạt giai đoạn trổ bông sớm.
Các tỉnh ở khu vực Đông Nam Bộ, đặc biệt là Tây Ninh và Bình Phước, sẽ thực hiện giai đoạn 1 của vụ đông xuân sớm, trong khoảng tháng 10 đến đầu tháng 11, với dự kiến gieo sạ trên diện tích 20.000ha, chiếm khoảng 25% của kế hoạch tổng diện tích trồng lúa. Giai đoạn 2, vụ đông xuân chính vụ, sẽ diễn ra từ đầu tháng 11 đến tháng 12; và giai đoạn 3, vụ đông xuân muộn, sẽ gieo sạ từ cuối tháng 12 đến đầu tháng 1 năm sau.
Đối với các tỉnh ở vùng Tây Nguyên, nơi có nguồn nước tươi cung cấp tốt, thì lịch trình gieo sạ tập trung từ ngày 10 – 31/12/2023. Tuy nhiên, những khu vực có cân nhắc nguồn nước có nguy cơ thiếu nước vào cuối vụ (mùa khô) cần cân nhắc lượng nước trong hồ đập và sử dụng giống ngắn ngày. Gieo sạ cần hoàn thành trước ngày 10/12/2023.
“Chúng tôi khuyến nghị các tỉnh sử dụng giống xác nhận chất lượng, giống ngắn ngày có năng suất cao, cây mạnh, chống đổ ngã, chịu khô hạn tốt. Trong những khu vực có nguy cơ thiếu nước, hãy bố trí giống cây trồng có thời gian sinh trưởng ngắn” – ông Cường nhấn mạnh