Bệnh vàng lá chín sớm ở cây lúa, mặc dù lâu ngày không được chú ý, nhưng đột nhiên nổi lên và lan rộng, đặt ra thách thức nặng nề cho nông dân. Các đồng lúa cao sản đang phải đối mặt với thách thức lớn khi bệnh này gây mất mát sản lượng lên đến 30%. Mặc dù không gây hại nặng như một số loại sâu bệnh khác, nhưng nếu không kiểm soát được, bệnh vàng lá chín sớm có thể ảnh hưởng đến cả chất lượng và số lượng nông sản.
Lịch Sử Xuất Hiện Bệnh
Bệnh vàng lá chín sớm lúa lần đầu tiên xuất hiện tại Việt Nam vào khoảng 20 năm trước đây, đặc biệt là trong các vùng miền Nam (khoảng năm 1989 – 1990). Sự lan truyền nhanh chóng của bệnh đã tạo ra tác động lớn đối với hoạt động canh tác lúa và sản lượng nông sản ở các tỉnh phía Nam trong thời kỳ đó.
Để đối phó với tình hình khẩn cấp, Bộ Nông nghiệp đã thành lập “Chương trình Phòng Trừ Rầy Nâu và Bệnh Vàng Lá” để nghiên cứu và tìm ra biện pháp phòng trừ hiệu quả. Nhờ những nỗ lực này, các nhà nghiên cứu đã thành công trong việc đề xuất các giải pháp đối phó với bệnh vàng lá chín sớm, giảm thiểu ảnh hưởng của nó đến mức không còn làm hại nghiêm trọng như ban đầu. Hiện nay, bệnh chỉ gây hại như một trong những loại bệnh thông thường trên lúa.
Nguyên Nhân và Điều Kiện Phát Triển của Bệnh Vàng Lá Chín Sớm trên Lúa
Bệnh vàng lá chín sớm trên lúa có nguyên nhân chính là do nấm Gonatophragmium SP. Bệnh này ảnh hưởng đến hầu hết các loại lá lúa, hiển thị dấu hiệu đặc trưng trên lá khi bị nhiễm bệnh. Cụ thể, các chấm tròn nhỏ hoặc hình bầu dục màu vàng nhạt xuất hiện trên lá, là dấu hiệu sớm nhất của bệnh.
Khi bệnh phát triển, các chấm này mở rộng nhanh chóng và hình thành các sọc dài màu vàng ở phần ngọn lá. Những sọc màu vàng sau đó biến thành vệt màu cam khi bệnh phát triển mạnh. Những lá bị nhiễm nặng sẽ chuyển sang màu vàng cam và khô, giống như lúa đã chín. Do đó, bệnh được đặt tên là vàng lá chín sớm.
Bệnh vàng lá chín sớm trên lúa có thể xuất hiện từ nhiều giai đoạn sinh trưởng khác nhau của cây lúa, nhưng bệnh thường phát triển mạnh từ giữa vụ (đòng già – trỗ) trở đi và đạt đỉnh nặng nhất vào cuối vụ.
Điều kiện môi trường thuận lợi cho sự phát triển của bệnh bao gồm điều kiện độ ẩm và nhiệt độ phù hợp. Khi môi trường có điều kiện cho sự phát triển của nấm, bệnh vàng lá chín sớm lúa có thể phát triển và lây lan nhanh chóng.
Tác Hại và Ảnh Hưởng của Bệnh Vàng Lá Chín Sớm trên Cây Lúa
Nếu bệnh vàng lá chín sớm trên cây lúa được phát hiện và điều trị kịp thời, năng suất không bị ảnh hưởng nhiều và thiệt hại chỉ là nhẹ. Tuy nhiên, nếu không có biện pháp phòng trị kịp thời, vết bệnh sẽ phát triển và gây ra những hậu quả lớn.
Nếu mầm bệnh “leo” lên lá đòng, lá sẽ khô và cháy xém, tạo điều kiện cho tỷ lệ lép lửng cao, ảnh hưởng đến chất lượng và sản lượng của vụ mùa. Lúa bị lép vàng trong giai đoạn trổ bông có thể không ảnh hưởng quá nhiều đến năng suất và sản lượng.
Các loại lúa có lá mỏng như OM 2517, OM 1490, OMCS 21 thường bị hại nặng nhất. Chân ruộng quá giàu chất hữu cơ, hạt gieo quá dày, và việc bón đạm quá mức đều có thể tạo ra lúa tốt lốp. Những ruộng nằm ven làng, gần các vườn cây, và những khu vực thường xuyên bị ảnh hưởng bởi phèn thường là những diện tích mà bệnh gây hại nặng nhất. Trên cùng một ruộng, những khu vực gieo sạ dày đặc và bón nhiều phân đạm để làm lúa tốt lốp thường là những nơi mà bệnh gây hại nặng nhất.
Biện Pháp Canh Tác Phòng Bệnh Vàng Lá Chín Sớm ở Cây Lúa: Hướng Dẫn Cho Nông Dân
- Gieo Hạt và Canh Tác Đất:
- Nếu có điều kiện và thời gian cho vụ sau, hãy cày và phơi ải đất để đảm bảo thông thoáng và giảm thiểu tác động của hóa chất độc hại đến rễ cây.
- Tránh lụt, ngập mặn và các vấn đề khác bằng cách lên lịch gieo hạt phù hợp.
- Chọn Giống và Xử Lý Hạt:
- Sử dụng giống cây cứng, lá dày, và ít bệnh. Chọn giống có khả năng chống lại bệnh và phù hợp với điều kiện khí hậu địa phương.
- Trước khi gieo, xử lý hạt bằng cách ngâm trong dung dịch 60cc nước và 60cc Carbenzim 500FL trong khoảng 24-36 giờ. Sau đó, làm sạch và ngâm ủ thường xuyên để đảm bảo sự khỏe mạnh của hạt giống.
- Sử Dụng Máy Sạ Hàng:
- Tránh gieo lúa quá đày bằng cách sử dụng máy sạ hàng. Điều này giúp giảm nguy cơ mầm bệnh lan rộng.
- Bón Phân Cân Đối:
- Bón phân cân đối và không nên bón quá nhiều đạm. Sử dụng bảng so màu lá lúa để xác định lượng phân phù hợp.
- Bổ sung vôi bột cho những vùng bị nhiễm phèn để nâng cao độ pH của đất.
- Thực Hiện Phương Pháp “Ba Giảm, Ba Tăng”:
- Thực hiện theo phương pháp “Ba giảm, ba tăng” của ngành bảo vệ thực vật để đảm bảo sự cân bằng trong canh tác lúa.
- Đi Đồng Thường Xuyên:
- Thực hiện kiểm tra đồng thường xuyên, đặc biệt là khi lúa đã già, để phát hiện và xử lý bệnh sớm, ngăn chặn sự lan rộng của bệnh và bảo vệ năng suất cây lúa.
Biện Pháp Trị Vàng Lá Chín Sớm: Hướng Dẫn Sử Dụng Thuốc Bảo Vệ Thực Vật
Khi phát hiện bệnh vàng lá chín sớm trên cây lúa, việc triển khai biện pháp trị bệnh kịp thời là quan trọng để bảo vệ năng suất và chất lượng cây lúa. Dưới đây là một số loại thuốc bảo vệ thực vật và cách sử dụng hiệu quả:
- Thuốc Bảo Vệ Thực Vật:
- Sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật chất lượng cao như Manco Japan, BioRosamil 72WP, Nofacol.
- Thuốc Chứa Hoạt Chất Hóa Học:
- Các loại thuốc đặc trị vàng lá chín sớm thường chứa hoạt chất hóa học như Mancozeb + Cymoxanil, Propineb, hoặc kết hợp Propiconazole + Flusilazole.
- Các Loại Thuốc Trị Bệnh:
- Golcol 20SC / 50WP, Kacie 250 EC / 40EC / 80EC / 50WP là những lựa chọn phổ biến để trị bệnh vàng lá chín sớm.
- Phun thuốc 2-3 lần, giữ khoảng cách 10-12 ngày giữa các lần phun để đảm bảo hiệu quả cao.